DEMENTIE EN HET BELANG VAN CONTACT MAKEN/VERBINDEN
In ACTIE voor, met en rondom mensen met dementie.
Mensen met dementie hebben steeds meer en steeds vaker hulp en ondersteuning nodig van hun netwerk naarmate de dementie vordert en ze steeds minder zelfstandig kunnen en minder verbaal kunnen communiceren. Contact maken vergt (steeds) meer investering van het netwerk. Contact maken betekend een verbinding aangaan met iemand, en wanneer iemand dementie heeft, vraagt contact maken, in ACTIE komen van het netwerk/omgeving.
Als we kijken naar de afbeelding, stelt het silhouet van een hoofd met vergeet-me-nietjes, de mens met dementie voor. Erom heen hun netwerk, partner, familie, mantelzorg, vrijwilligers, zorgmedewerkers, buren, vrienden, de huisarts enzovoort. Dit netwerk komt samen in ACTIE om mensen met dementie zo lang mogelijk mee te laten doen, onderdeel uit te laten maken van de maatschappij, nuttig te laten zijn, kortom ze er toe te laten doen, altijd en overal.
Met de letters A C T I E heb ik een soort ‘ezelsbruggetje’ gemaakt door aan elke letter een ‘behoefte’ toe te schrijven. Aan de hand van die behoeften worden er tips en adviezen gegeven voor het maken van contact met mensen die dementie hebben. Al deze adviezen en tips per behoefte zijn per persoon verschillend, niet alles zal op iedereen van toepassing zijn. Vooral in de dementie(zorg) moet maatwerk het uitgangspunt zijn.
De A van ACTIE staat voor AANDACHT;
Maak in het contact maken altijd als één van de eerst dingen oogcontact, maak jezelf bekend en vergewis je ervan dat iemand je ziet en hoort, toon oprechte interesse, gebruik muziek, humor en complimenten, maak gebruik van non-verbale communicatie ( bijvoorbeeld door beelden, stemgebruik, gezichtsuitdrukking, gebaren, lichaamshouding), communiceer op gelijke ooghoogte, benader met een open, vrolijke, opgewekte houding. Maak gebruik van wat ze nog wél kunnen, bedenk taken en/of geef ze verantwoordelijkheid waarbij ze zich gezien en gehoord voelen en ze van betekenis zijn voor de ander.
De C van ACTIE staat voor COMFORT
Omring, en maak contact met liefde, hartelijkheid en geborgenheid. Troost en koester, geef knuffels en een omarming. Benader rustig en vriendelijk. Hou ook rekening met basale (lichamelijke) behoeften die kunnen ook heel bepalend zijn om comfortabel te kunnen zijn zoals eten & drinken, (heeft iemand honger of dorst, wat lust hij/zij graag, wat juist niet ) warm & koud,(is de temperatuur van de omgeving goed, is een dekentje gewenst of juist niet) slaap (is de vermoeidheid niet te groot, of heeft iemand juist minder slaap nodig), beweging, erkenning en bevestiging enzovoort. Heb ook oog voor lichaamshouding, is ondersteuning met kussens bijvoorbeeld gewenst. Ga respectvol om met het lichaam. Stimuleer zintuigen zien, horen, ruiken, proeven en voelen om bijvoorbeeld je verbale communicatie te versterken of om ze te betrekken bij de omgeving, kookgeuren of pas gemaaid gras bijvoorbeeld. Hoe moeilijker de verbale communicatie voor hen wordt, hoe meer je een verbinding tot stand kunt brengen door zintuigen aan te spreken.
De T van ACTIE staat voor TIJD
In de omgang met mensen die dementie hebben is het een ‘must’ om te onthaasten en heel geduldig te zijn. Hun geheugen werkt trager en het duurt langer om bijvoorbeeld tot een antwoord of actie te komen. Haast en ongeduld roepen vaak onrust en irritatie op waardoor alles nog veel langer duurt. Geef rust, tijd en ruimte (zijn er veel afleidingen en/of stoorzenders)? om te reageren. Herhaal ‘je boodschap’ eventueel gebruik makend van een andere woordkeuze. (soms is er wel begrip wanneer je een andere woord gebruikt) Biedt duidelijkheid door structuur en regelmaat aan te brengen in de dag. Zorg voor voldoende afwisseling in activiteiten en rustmomenten. Stel of vraag één ding tegelijk, maak gebruik van korte zinnen en woorden. Neem en geef de tijd om te luisteren, ze uit te laten praten en te reageren.
De I van ACTIE staat voor IDENTITEIT
Hou in de omgang met mensen die dementie hebben rekening met hun gewoontes en uniek-zijn. Zijn ze gewend om eerst koffie te drinken en dan pas aankleden? Niet eerder naar bed voordat er een ‘borrel’ gedronken is? Liever in een stoel of op de grond slapen dan in bed?) Geef hier ruimte voor, verdiep je in deze gewoontes en zet ze voort, juist ook in het verpleeghuis. Geef vrijheid om eigen keuzes te mogen maken en/of eigen regie te behouden. Stel je op de hoogte van het levensverhaal en verdiep je hierin. Geef ruimte en accepteer om te mogen zijn wie ze zijn.
De E van ACTIE staat voor EMPATHIE
Empathie is inlevingsvermogen, de kunde of vaardigheid zich in te leven in de situatie en gevoelens van de ander. Leef je in, in het moment, beweeg mee, leidt af of begrens liefdevol wanneer nodig. Geef warme aandacht. Ga geen discussies aan, ga niet overhoren en/of uittesten. Vraag bijvoorbeeld niet, wie ben ik? Maar maak jezelf bekend door zelf je naam te zeggen. Confronteer niet met het niet-meer -weten, maar ga in gesprek over vroeger eventueel aan de hand van beelden of voorwerpen. Accepteer de ander zonder waardeoordeel, benader altijd respectvol en biedt een luisterend oor. Empathisch zijn geeft vertrouwen en rust in omgang en communicatie. Empathisch zijn betekend ook dat mensen met dementie zich geliefd voelen, dat ze van betekenis kunnen zijn voor anderen en ze gevoelens kunnen uiten terwijl iemand oprecht luistert.
In mijn boek Puzzelen met het brein kom je al deze tips en adviezen ook tegen. Verweven in de opgeschreven (ervaring)verhalen uit de praktijk van dementiezorg en in het ABCDementie wat opgenomen is in dit boek. Ook geïnspireerd raken door mijn verhalen? Lees dan mijn boek Puzzelen met het brein!