OORDEEL-EN KRITIEKSTOORNISSEN
Een ander verschijnsel wat vaak voorkomt bij dementie zijn oordeel en kritiek stoornissen.
Hierbij moet worden gedacht aan het beoordelen van situaties en het kritisch kijken naar jezelf en je gedrag. Mensen met dementie gaan het vermogen missen zich te schamen voor de vreemde dingen die ze doen.
Zo kan iemand die vroeger preuts was nu gemakkelijk hartelijke zoenen uit gaan delen, of openlijk praten over seksuele handelingen. Ook knoeien met eten en drinken, met de handen eten, boeren laten, eten in de mond proppen, praten met volle mond enz. word niet meer als niet passend beoordeeld.
Uiteindelijk zie je verschijnselen als plassen waar het normaal niet mag, bijna bloot rondlopen zonder dit zelf vreemd te vinden of verbale en non- verbale agressie uitten op momenten en in situaties waar daar geen aanleiding voor lijkt te zijn.
Het is te begrijpen dat oordeel en kritiekstoornissen vaak aanleiding zijn tot conflicten tussen mensen met dementie en zijn omgeving. De mensen uit die omgeving schamen zich wel regelmatig voor het vreemde gedrag.
Dit kan schaamte zijn naar anderen (wat zal die er wel niet van denken?) maar ook schaamte naar zichzelf toe (de schrik van gedrag van je naaste dat je vroeger nooit hebt gezien, gedrag wat helemaal niet lijkt te passen bij je naaste).
Gedrag wat voortkomt uit deze stoornissen lijd vaak tot afkeurende reacties uit de directe omgeving. Deze afkeuringen kunnen op zijn beurt weer leiden tot boosheid en soms zelfs tot agressie bij de mensen met dementie.
Ze begrijpen immers niet wat ze verkeerd doen?, en krijgen steeds afkeurende reacties, ze krijgen het gevoel dat ze kritiek krijgen op iets waarvan ze niet weten/beseffen dat het niet ‘klopt’ of niet ‘passend’ is. Soms tonen de mensen met dementie zelf ook schaamte na vreemd gedrag. Meestal ontstaat deze schaamte niet rechtstreeks uit dit gedrag maar uit reactie vanuit de omgeving: “als de mensen uit mijn omgeving dit raar vinden dan zal dat ook wel zo zijn”.
INITIATIEFVERLIES
De meeste mensen komen vanuit zichzelf toe aan het ondernemen van activiteiten. Hier is initiatief voor nodig.
Bij mensen met dementie verdwijnt dit initiatief vaak waardoor ze dus niet meer vanuit zichzelf tot activiteiten komen, “in beweging” komen.
Mensen met dementie die vroeger heel actief waren, zitten nu zomaar in een stoel een beetje voor zich uit te staren.
Zelfs een gesprek beginnen lijkt ze moeite te kosten. Ze hebben geen zin om iets te ondernemen.
Hobby’s van vroeger lijkt ze niet meer te interesseren en laten ze onaangeroerd liggen. Zelfs bewegen om op te staan ’s morgens uit bed, kost de grootste moeite.
Niets lijkt meer spontaan tot stand te komen. Dit gaat soms gepaard met een depressieve stemming, het komt ook voor dat iemand met dementie dit volkomen onverschillig ondergaat.
© Mariët de Landmeter